We verwerken tomaten in ketchup, spaghetti-, salsa- en pizzasauzen. Ze zijn lekker door salades, tussen een burrito, met mozzarella en basilicum en talloze andere combinaties. En dat is maar goed ook, want het rode vruchtvlees is enorm gezond.
Tomaten zitten vol met vitamine C, zink, calcium en ijzer, maar belangrijker nog is dat tomaten zeer rijk zijn aan lycopeen. Deze stof is een erg gezond antioxidant en is eveneens het natuurlijke pigment waaraan tomaten hun rode kleur danken. Lycopeen wordt vooral tijdens het rijpingsproces in tomaten gevormd, dus hoe roder de tomaten, hoe meer lycopeen ze bevatten. Ook watermeloen, rozenbottels, wortelen, ontkiemde pompoenpitten, paprika’s, roze grapefruit, guave en papaya’s zijn een bron van lycopeen.
Antioxidant
Lycopeen behoort tot de groep van de carotenoïden en staat bekend als een krachtig antioxidant. Zo is hij tien maal beter in het wegvangen van vrije radicalen dan antioxidant vitamine E. Antioxidanten maken vrije radicalen die voorkomen in je lichaam onschadelijk. Vrije radicalen zijn agressieve stoffen die  in sommige gevallen schade kunnen veroorzaken aan cellen en weefsels. Wanneer ze schade veroorzaken, noemen we dat oxidatieve stress. Er zijn aanwijzingen dat oxidatieve stress na lange tijd mogelijk hart- en vaatziekten, kanker en schade aan het zenuwstelsel tot gevolg kan hebben. Ook zijn er aanwijzingen dat vrije radicalen een rol spelen bij verouderingsprocessen. Antioxidanten die via gezond eten het lichaam binnenkomen maken vrije radicalen onschadelijk, en dragen er zo aan bij dat dit niet gebeurt.
Tomaten en kanker
Diverse onderzoeken tonen aan dat lycopeenhoudende groenten en fruit preventief werken tegen kanker. Opmerkelijk is, dat wanneer een serum van lycopeen in het bloed van mensen wordt gespoten, er geen kankerbestrijdend effect gezien wordt. Alleen natuurlijke lycopeen lijkt dus te werken, maar er is uiteraard een mogelijkheid dat nog onbekende stoffen in rood groente en fruit voor kankerwerende eigenschappen zorgen. Tomaten zouden met name goed zijn tegen prostaatkanker,  kanker van het spijsverteringskanaal, baarmoederhalskanker en longkanker. Tweemaal per week 200 gram tomaten eten zou leiden tot 21-34% kleinere kans op prostaatkanker en vrouwen met hoge lycopeengehalten in het lichaam zouden vijf maal minder kans hebben baarmoederhalskanker te ontwikkelen.
Tomaat tegen andere aandoeningen
Nog meer gezond nieuws over tomaten, want ze werken (vermoedelijk) ook tegen tal van andere aandoeningen:
• Mensen met hoge lycopeengehaltes in hun lichaamsweefsel zouden 50% minder kans op hart- en vaatziekten hebben
• Lycopeen voorkomt de vorming van geoxideerde cholesterolafzettingen aan de bloedvatwanden zodat atherosclerose wordt voorkomen
• Lycopeen vermindert de schade die het UV licht van de zon veroorzaakt
• Recente onderzoeken suggereren dat lycopeen verminderde vruchtbaarheid van mannen kan verbeteren
• Tomaten kunnen leeftijdsgebonden maculadegeneratie (een veelvoorkomende oogaandoening) beperken
• Alledaagse ongemakken als hoofdpijn, vermoeidheid en slapeloosheid hebben veelal als oorzaak de zuurheid van het lichaam. Tomaten hebben een alkalische werking en hebben daardoor een gunstig effect
• Lycopeen zou ook helpen ter preventie van osteoporose. Hierover is echter meer onderzoek nodig.
Huidveroudering
Onderzoek toont aan dat tomatenpuree werkt tegen rimpels en huidveroudering. Dat is nog eens een goedkoop alternatief voor dure antirimpelcrèmes. Let wel, het is pas effectief als je 10 eetlepels tomatenpuree per dag eet aangelengd met 10 gram olijfolie. Omdat lycopeen een vetoplosbaar antioxidant is, zorgt de toevoeging van een beetje vet voor een nog betere opnamecapaciteit. Bij de proefpersonen uit het onderzoek was de aanmaak van de procollageenlaag in de huid sterk toegenomen. Procollageen is een eiwit dat de huidstructuur helpt verbeteren. Bovendien was de huid 30% beter bestand tegen het schadelijk effect van UV-stralen. Dit wil overigens niet zeggen dat je niet meer hoeft te smeren met antizonnebrand!
Koken of rauw?
Bij de meeste groenten gaat koken meestal gepaard met enig verlies aan voedingsstoffen. Tomaten koken veroorzaakt weliswaar een licht verlies van vitamine C, maar het verhoogt sterk de totale hoeveelheid beschikbare antioxidanten en in het bijzonder de super-antioxidant lycopeen. Dit komt doordat bij verhitting de celwanden in de tomaat worden afgebroken waardoor meer lycopeen vrijkomt. Daarnaast wordt lycopeen onder invloed van hitte ook omgezet in een vorm die beter is op te nemen door het lichaam. Verse tomatensaus is dus gezonder dan rauwe tomaten.
Ketchup en pizza
Als tomaten zo gezond zijn dan is ketchup dit toch ook? Deels is dit waar. In ketchup zijn gekookte tomaten verwerkt. In ketchup zit dan ook veel lycopeen en dit is gezond. Maar in ketchup zit ook veel suiker, bijna 45 klontjes per fles en dat is dus niet goed voor je. Dus laten we het zo stellen, ketchup is een gezond alternatief voor mayonaise. Maar let op de hoeveelheid suiker die in ketchup zit. Voor de saus op de pizza geldt hetzelfde. De tomaten in de saus zijn verwerkt en gekookt en daardoor bevatten ze meer lycopeen. Maar daarnaast bevat de saus ook suiker, zout en vetten en dat is minder gezond. Het zijn vooral die toevoegingen die de pizza minder gezond maken, zoals salami, kaas en de korst. Een verse pizza met weinig kaas en vlees en veel groente kan echter een gezonde maaltijd vormen.
En geconcentreerde tomatensaus uit blik, de goedkope die in iedere supermarkt te vinden zijn, zijn naast voordelig ook nog eens hartstikke  gezond.